Principaal-agentrelatie
Wanneer het eigendom en bestuur van iets van elkaar gescheiden zijn spreken we van een principaal-agentrelatie. Een principaal-agentrelatie komen we op verschillende plekken tegen, denk bijvoorbeeld aan een groot beursgenoteerd bedrijf. De eigenaren van dit bedrijf zijn de eigenaren, zij besturen echter het bedrijf niet, dit doet de directeur of CEO van het bedrijf. In dit voorbeeld zijn de aandeelhouders de principaal en is de directeur de agent.
Het komt vaak voor dat de doelstellingen van de principaal en de agent niet met elkaar in overeenstemming zijn. Zo willen de aandeelhouders een zo hoog mogelijk dividend, de directeur en andere managers willen het liefst een zo hoog mogelijk salaris verdienen en promotie maken.
John is eigenaar van een ijscozaak, omdat hij zelf geen tijd heeft om in de ijscozaak te werken heeft hij Bas aangenomen. John wil het liefst zoveel mogelijk winst maken en met een warme zomer in aantocht gaat hem dit lukken ook. Wat John niet weet is dat Bas erg lui is en het liefst de ijscozaak sluit wanneer het buiten mooi weer is om naar het strand te gaan. Omdat John nooit komt kijken in de ijscozaak weet hij hier niks van.
In het voorbeeld van de ijscozaak zien we dat er sprake is van informatieasymmetrie, John weet niet dat Bas elke zomermiddag de ijscozaak dicht doet. Door deze informatieasymmetrie ontstaan er twee soorten problemen, moreel wangedrag en averechtste selectie.
De principaal wil graag de juiste agent kiezen, echter lukt dit niet altijd. De principaal heeft niet de beschikking over alle informatie die de agent heeft, de agent kan zich beter voordoen dan dat hij is tegenover de principaal zoals we in het voorbeeld met John en Bas zien.
De agent kan moreel wangedrag laten zien, doordat de principaal niet weet wat de agent allemaal doet kan hij de agent niet controleren. Hierdoor kan Bas elke zomermiddag naar het strand in plaats van te werken in de ijscozaak van John.
Oplossingen
Er zijn verschillende oplossingen om de problemen die bij een principaal-agentrelatie ontstaan op te lossen. De principaal kan ervoor kiezen om meer informatie te verzamelen om te bepalen welke agent aangenomen moet worden. Ook wanneer een agent is aangenomen kan de principaal informatie verzamelen om de agent te controleren.
Een andere oplossing is om ervoor te zorgen dat de belangen van de agent dezelfde worden als die van de principaal. Door de agent de juiste prikkels te geven is dit mogelijk. Zo kan de principaal de agent een bonus beloven wanneer het doel van de principaal bereikt wordt.
John heeft een oplossing bedacht om Bas aan het werk te houden, het doel van John was altijd al om 100 ijsjes per dag te verkopen in de ijscozaak. Echter was dit eerst nooit het doel van Bas, hierom besluit John om het volgende idee aan Bas voor te leggen. Bas die krijgt nog steeds hetzelfde betaald als hiervoor, alleen kan hij een bonus verdienen. Wanneer Bas meer dan 100 ijsjes op een dag verkoopt ontvangt Bas de helft van de winst die gemaakt wordt op elk ijsje wat hij meer verkoopt. Door deze prikkel zijn het doel van John en Bas hetzelfde en zal Bas zoveel mogelijk ijsjes proberen te verkopen omdat hij dan meer verdient.
Andere situaties waarbij een principaal-agentrelatie speelt
In de volgende situaties is er sprake van een principaal-agentrelatie:
| Principaal | Agent |
|---|---|
| Patiënt | Dokter |
| Schoolbestuur | Agent |
| Trainer | Voetballer |
| Verdachte | Advocaat |
| Opdrachtgever | Opdrachtnemer |
| Vermogensverschaffer | Ondernemer |
| Kredietgever | Kredietnemer |